Nguồn gốc, phân bố
Đậu Hà Lan xuất hiện từ rất lâu nhưng người ta vẫn chưa tìm hiểu nguồn gốc thực sự của loại đậu này như thế nào. Tuy nhiên, nhiều nhà khoa học dựa vào sự phân bố gen của chúng đưa ra kết luận rằng: đậu Hà Lan có nguồn gốc từ vùng Cận Đông và các khu vực Địa Trung Hải.

Tại Ai Cập, người ta tìm thấy đậu Hà Lan có thể đã có từ niên đại 4800 - 4400 TCN ở khu vực đồng bằng sông Nile và khoảng từ 3800 - 3600 TCN ở Thượng Ai Cập.

Ngoài ra, hạt đậu này cũng xuất hiện ở Georgia vào thiên niên kỷ thứ 5 trước Công nguyên, ở Afghanistan vào 2000 năm trước Công nguyên, trong thời kì của nền văn minh Harappan (xung quanh Pakistan ngày nay) và miền Tây, miền Bắc Ấn Độ vào những năm 2250 - 1750 trước Công nguyên.
Vào nửa sau của thiên niên kỷ thứ 2 trước Công nguyên, đậu Hà Lan đã xuất hiện ở lưu vực sông Hằng và miền nam Ấn Độ.

Ngày nay, cây đậu Hà Lan có thể được trồng ở nhiều nơi trên toàn thế giới nhưng mang lại năng suất cao và tốc độ sinh trưởng tốt chỉ ở những khu vực khí hậu ẩm, có nhiệt độ từ 18 - 20 độ C. Với những nơi có nhiệt độ trên 25 độ C và dưới 12 độ C thì sẽ làm cho cây đậu sinh trưởng chậm, thậm chí bị tàn lụi nhanh ở 35 độ C.

Đặc điểm của đậu Hà Lan
Đậu Hà Lan là một loại hạt nhưng được biết đến như một loại rau có màu xanh lục và đôi khi có màu vàng tùy theo giống, đậu Hà Lan có tên khoa học là Pisum sativum.

Bạn có thể bắt gặp 3 loài đậu Hà Lan với một số đặc điểm như:

Loài Garden peas: chiều cao trung bình khoảng 1m, nhiều cụm tua để leo và có thời gian phát triển khác nhau, như giống Alaska (55 ngày), Sabre (65 ngày), Wando (68 ngày), Green Arrow (70 ngày),….
Loài Sugar peas: được trồng dựa trên giống đậu có tên khoa học là Pisum sativum var. macrocarpum Ser, chia thành 2 loại. Cụ thể, loại đậu Hà Lan có bề mặt hơi phẳng với thành vỏ mỏng, hạt bên trong rất nhỏ và ăn được cả vỏ lẫn hạt. Còn loại đậu Hà Lan có bề mặt hơi ngồ ngề với thành vỏ dày.
Loài Field peas: là loại đậu có màu nâu xám, hay đậu Kapucijner, được biết đến tên khoa học là P. sativum subsp. arvense (L.) Asch. Loài đậu này được thuần hóa lâu đời nhất, ít nhất khoảng 7000 năm. Đậu Hà Lan Field peas thuộc dạng cây leo, nhiều nhựa và khá mọng nước, gồm nhiều loại gồm có đặc điểm và màu sắc khác nhau (màu xanh lam, màu trắng, màu nâu).
Người ta thu hoạch đậu Hà Lan theo từng giai đoạn phát triển của chúng, chẳng hạn:

Với đậu Hà Lan còn non: Thu hoạch vào sáng sớm khi hạt non bắt đầu chớm phình to, sẽ có chất lượng tốt và tươi hơn, dễ dàng vận chuyển. Trong quá trình hái, cần giảm tối đa lực tác động để tránh trầy xước hoặc làm bong lớp phấn trên vỏ quả.

Với đậu Hà Lan non khi lớp vỏ đổi màu: Sau khi thu hoạch những quả đậu đã phình to và tương đối cứng (nhưng chưa già hoặc khô), người ta tách hạt đậu để chế biến hoặc bảo quản để dùng dần bằng phương pháp đóng hộp hoặc cấp đông.

Với đậu Hà Lan già (đã khô và màu vỏ bạc màu): Thu hoạch nhanh trước khi quả bị khô héo và thậm chí một số cây có thể tự tách, bung hạt ngay trên cây. Sau khi thu hoạch, người ta tiếp tục phơi khô nguyên quả rồi mới tách hạt và phơi hạt thật khô lần nữa trước khi đóng gói.

2. Giá trị dinh dưỡng của đậu hà lan
Nhìn chung, đậu Hà Lan rất giàu tinh bột, chất xơ, chất đạm và nhiều loại vitamin cùng với nhiều khoáng chất thiết yếu cho con người.

Trung bình cứ 100gr đậu hà lan (xanh, sống) gồm nhiều chất dinh dưỡng như sau:

Năng lượng: 81kcal
Carbohydrate: 14.3gr (trong đó có 5.5gr chất xơ và 4.7gr đường)
Chất đạm: 5.2gr
Chất béo: 0.3gr
Vitamin A: 42% DV
Vitamin C: 17% DV
Vitamin K: 30% DV
Các loại vitamin khác: Thiamin (19% DV), folate (15% DV), niacin (7% DV),….
Nhiều chất khoáng: 24mg canxi, 22mg magie, 77mg phốt pho, 110mg kali, 72mg natri,….
3. Tác dụng của đậu Hà Lan đối với sức khỏe
Nhờ chứa nhiều thành phần dinh dưỡng cao nên đậu Hà Lan có một số tác dụng nổi bật mà bạn cần biết như:

Hỗ trợ giảm cân hiệu quả
Đậu Hà Lan chứa nhiều protein (chất đạm) và chất xơ nên được xem là thực phẩm giúp bạn luôn cảm thấy no lâu, hỗ trợ giảm cân hiệu quả hơn.

Cụ thể, theo kết quả phân tích cho thấy: đậu Hà Lan nằm trong những loại thực phẩm giàu protein mà việc hấp thụ protein sẽ tác động đến hormone của đường tiêu hóa, làm kéo dài thời gian tiêu hóa và thúc đẩy cảm giác no ở người ăn.

Nói tóm lại, đậu Hà Lan là nguồn cung cấp protein thực vật tuyệt vời đối với những người ăn kiêng hay không ăn được các sản phẩm từ động vật. Tuy nhiên, protein này không được hoàn chỉnh vì thiếu axit amin methionine. Vì thế, hãy bổ sung trong chế độ ăn uống của bạn với những thực phẩm cung cấp nguồn protein khác cùng với đậu Hà Lan để cho hiệu quả tối ưu.

Giúp kiểm soát lượng đường trong máu
Chất xơ và protein trong đậu Hà Lan cũng có tác động tích cực đến việc kiểm soát lượng đường trong máu và làm giảm chỉ số đường huyết (GI) tương đối thấp.

Nhiều bài đánh giá về lợi ích của đậu Hà Lan cho thấy chế độ ăn uống nhiều thực phẩm có GI thấp đều hữu ích trong việc điều chỉnh lượng đường trong máu, bên cạnh lợi ích của chất xơ và protein cũng có lợi ích tương tự.

Chất xơ làm chậm tốc độ hấp thụ carbs, góp phần làm giảm lượng đường trong máu và giúp đường được ổn định hơn thay vì tăng đột biến.

Chế độ ăn uống giàu protein giúp ổn định lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường loại 2 theo kết quả nghiên cứu trên 12 đối tượng bị bệnh tiểu đường chưa điều trị, diễn ra trong suốt 5 tuần.

Nhờ đậu Hà Lan kiểm soát tốt lượng đường nên cũng góp phần làm giảm nguy cơ mắc một số bệnh liên quan đến tim mạch.

Tốt cho hệ tiêu hóa
Đậu Hà Lan chứa lượng chất xơ đáng kinh ngạc mà các nhà nghiên cứu đã tìm thấy, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe hệ tiêu hóa.

Cụ thể, chất xơ trở thành nguồn thức ăn cho các vi khuẩn có lợi trong đường ruột, giúp ngăn chặn các vi khuẩn xấu khác. Kết quả sự tác động tích cực này giúp cho cơ thể bạn tránh được một số bệnh liên quan đến đường tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích, viêm ruột và ung thư ruột kết.

Giảm nguy cơ mắc bệnh tim
Với hàm lượng kali, magiê và canxi, đậu Hà Lan đều có tác dụng trong việc ngăn ngừa huyết áp cao và giảm nguy cơ gây ra bệnh tim mạch.

Hơn nữa, chất xơ trong đậu Hà Lan nói riêng và các loại đậu nói chung đã được chứng minh có khả năng làm giảm tổng lượng cholesterol và cholesterol LDL xấu, dẫn đến giảm khả năng mắc bệnh tim mạch.

Đồng thời, đậu Hà Lan còn cung cấp nhiều hợp chất carotenoid, flavonols và chất vitamin C, đây là những chất chống oxy hóa đều tác động tích cực đến sức khỏe con người, phòng ngừa tổn thương tế bào cũng như giảm bớt tỷ lệ mắc bệnh tim mạch.
Giúp ngăn ngừa ung thư
Sử dụng đậu Hà Lan thường xuyên với liều lượng phù hợp sẽ góp phần giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư nhờ sự hoạt động của các chất chống oxy hóa trong loại đậu này. Chẳng hạn, hợp chất saponin đã được chứng minh có thể ngăn ngừa một số loại ung thư và ức chế sự phát triển của khối u.

Bên cạnh đó, đậu Hà Lan còn chứa vitamin K đặc biệt hữu ích làm giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.